Uçaklar Havada Neden İz Bırakır?
Hayal edin. Havanın açık olduğu bir zaman, yolda ilerliyorsunuz ve aniden boğuk bir ses duyuyorsunuz, bir uçak sesi. Ardından gökyüzüne baktığınızda usulca uçmakta olan bir uçak ve arkasında pamuğa benzer insana huzur veren beyaz renkli izler…
Peki hiç merak ettiniz mi? Nedir bu beyaz renkli izler?
Uçakların arkasında, yoğunlaşma sonucu oluşan izlere ‘kuyruk izi’ adı verilir. Örneğin basitçe ele alacak olursak, soğuk havada cama nefes vermek gibidir. Ancak, ne kadar benzer ve zararsız olsa da olayın detaylarına inince o kadar da basit olmadığını göreceğiz.
Kuyruk izleri nasıl oluşuyor?
Ticari uçaklar seyirlerinin büyük bir bölümünde ortalama 30 000ft (9,14 km) üstü irtifalarda uçarlar. Dolayısıyla atmosferin ilk tabakasında yerden yükseldikçe sıcaklık düştüğünden 10 km irtifada, yaz aylarında bile -50°C ye yaklaşan sıcaklıklar görülür.
İlk olarak, uçaklarda bulunan jet motorları soğuk havayı pervaneler yardımıyla emer ve sıkıştırır. Ardından sıkışan gaz, motorların orta kısmında bulunan yanma odalarında yakıt ile karışıp yanar. Bununla birlikte yanma sonucunda oluşan, su buharı içeren bu sıcak karışım çok hızlı bir şekilde dışarı atılır. Sonuç itibariyle dışarı atılan karışım soğuk ve düşük basınçlı havada yoğunlaşır. Bunun yanında yoğunlaşan karışımın içinde de küçük buz kristalleri oluşur. Yani beyaz izler bu yoğunlaşma sonucu ortaya çıkar.
Son olarak, oluşumları aynı zamanda kanat ucu girdaplarında veya kanat yüzeyindeki hava basıncındaki değişikliklerle de tetiklenebilir.
Akıllarda şu soru kalabilir: Uçaklar her zaman ardında beyaz iz bırakır mı?
Bazen havada bir uçak gördüğünüzde beyaz bir iz olmayabilir. Bunun sebebi uçağın uygun koşulların sağlandığı irtifada değil de başka bir irtifada uçmasıdır. Çok kuru havada kuyruk izi oluşmaz. Çünkü, kuyruk izi oluşabilmesi için havanın yeteri kadar nemli olması gerekir. Kuyruk izinin dayanıklılığı sıcaklık, rüzgar ve nem gibi çevresel faktörlere bağlıdır. Ek olarak bağıl nem (havanın su buharı içeriği) çok yüksekse kuyruk izi birkaç saat sürebilir.
Kuyruk izlerinin iklime bir etkisi var mı?
Gökyüzünde çok sayıda kalıcı kuyruk izi olduğu günlerde bu izler, o gün hissedilen en yüksek sıcaklığın düşük olmasına sebep olurlar. Bunun sonucunda gece gündüz arası sıcaklık farkı düşer. Bu olumsuz yönün küresel ısınmaya da etkisi olduğunu düşünebiliriz.
Ayrıca kuyruk izleri, Dünya’nın radyasyon dengesini etkileyerek ışınım zorlaması işlevi görür. Özetle kuyruk izleri, göründükleri kadar zararsız değillerdir.(Işınım zorlaması: Dünya tarafından emilen güneş ışığı ile uzaya geri yayılan enerji arasındaki fark.)
Teknoloji ile kalın, bizimle kalın!
KAYNAKÇA
İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Makine Mühendisliği Öğrencisi ve
İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Teknoloji Topluluğu Üyesi